Zanim sięgnęłyśmy po książkę „Patria” nasza wiedza na temat ETA była bardzo powierzchowna. Wiedziałyśmy, że dumni Baskowie, że ETA, że Hiszpania, że krwawe zamachy, że terroryzm. Dopiero lektura książki Fernando Aramburu pozwala osobiście dotknąć rany rodzin dotkniętych trądem ETA. Widzimy jak fanatyzm może zniszczyć życie człowieka, rodziny, grupy, społeczności. Zniszczyć spokój, przyjaźń, miłość i życie.

W książce poznajemy życie dwóch rodzin, w których dominujące matki, kiedyś przyjaciółki, stoją na dwóch końcach tego samego pojęcia – bycia Baskiem. Jedna z nich żyje w glorii matki bohatera – bojownika/Baska, a druga w hańbie wdowy po zdrajcy/Basku. Zawarte w ostatnim zdaniu wykluczające się treści pokazują jak w wyniku totalitaryzmu baskijskiego nastąpiło odwrócenie pojęć – ludzie-zabójcy to bohaterowie,
a ich ofiary to zdrajcy, którzy zhańbili Basków. Ofiary są piętnowane, bojkotowane w sklepach, barach, skazane na samotność, a oprawcy są czczeni jak bohaterowie – odprawiane są za nich msze, zbierane datki.

To bardzo mądra książka, nie tylko dlatego, że przybliża historię o fundamentalistycznej ETA, ale motywuje do poszukiwania wiadomości na ten temat, a przede wszystkim jest przestrogą/krzykiem dla nas, abyśmy najmniejsze iskry nacjonalistycznego, szowinistycznego, faszyzującego myślenia wokół nas/w swojej głowie, gasili w zarodku.

Elżbieta Węglowska