„Dom z witrażem” to debiutancka powieść Żanny Słoniowskiej - Ukrainki o polskich korzeniach, powieść nagrodzona w konkursie wydawnictwa Znak Literanova. Tytułowy dom to stara kamienica we Lwowie ozdobiona pięknym, zabytkowym witrażem w kształcie drzewa. Mieszkają w nim cztery pokolenia kobiet: prababka, babka Aba, matka Marianna, artystka operowa i kilkunastoletnia dziewczynka - narratorka. To ona, wrażliwa osoba oprowadza nas wraz z kochankiem matki po Lwowie lat 80 i 90-tych dwudziestego wieku, mieście wielokulturowym, po jego zakamarkach, podwórkach, kamienicach i gmachach, pokazując nieznane jego oblicze. Ten Lwów - smutne miasto, które przeszło wiele wojen i rewolucji, z niszczejącymi zabytkami, z szarymi ludźmi, których wiele razy dotknęła historia, sam jest niejako bohaterem tej książki.

W krótkich, oderwanych od siebie rozdziałach, autorka pokazuje nam go jako żywy organizm z kolejnymi przemianami ustrojowymi i problemami narodowościowymi.

Słoniowska wykorzystuje historię miasta aby pokazać złożone losy rodziny, kobiet, które wychowały się w różnych epokach, a żyjąc w rodzinie nie potrafią się porozumieć, każda żyje we własnym świecie, kochając się i nienawidząc równocześnie. W bardzo poetycki sposób narratorka pokazuje swoje osamotnienie i zagubienie, brak akceptacji w kolejnych pokoleniach i poszukiwania własnego ja.

Książki nie czyta się łatwo, jej fabuła nie jest spójna, chronologia nie jest zachowana, wątek się gubi i powraca. Niepodzielnie na kartach książki dominuje sztuka, jest obecna w życiu każdej z kobiet. Dużym walorem „Domu z witrażem” jest język, który pobudza naszą wyobraźnię i plastycznie podsuwa nam obrazy malowane słowami przez autorkę. Brakuje mi w tej powieści wyrażania emocji i uczuć, jakby jej bohaterki były ich pozbawione, choć w ich życiu nie brakowało tragedii. Dla osób związanych ze Lwowem przeczytanie tej książki będzie sentymentalną podróżą, a dla innych poznanie miasta i jego mieszkańców z innej strony.

Halina Jasnosz